EEN TYPISCH STAALBEREIDINGSPROCES
Hoogovenproces: Bovenin de hoogovenschacht worden om-en-om lagen ijzererts en cokes gestort. Het geheel zakt langzaam naar beneden. Via een ringleiding wordt zeer hete lucht in de ovenlading geblazen. Die lading smelt. Het erts wordt gereduceerd tot ruwijzer en slak. Beide worden onderin de oven afgetapt.
Mengertransport: Het vloeibare ruwijzer wordt in een menger gegoten: een treinwagon met een enorm vuurvast bemetseld sigaarvormig vat erop. Met deze mastodonten kan 450 ton vloeibaar ruwijzer in één keer naar de staalfabriek worden gereden.
Oxystaalproces: In de staalfabriek wordt het ruwijzer in een groot vat gegoten, de converter. Er wordt ook een flinke hoeveelheid schroot bijgestort, als koelmiddel. Dan wordt een lans neergelaten in de converter. Daarmee wordt zuivere zuurstof onder hoge druk op het ruwijzerbad geblazen, ongeveer 40 minuten lang. Er ontstaat heftige, zeer hete reactie, waarbij het koolstof uit het ijzer aan zuurstof wordt gebonden. Er ontstaat koolmonoxide. Dit heeft nog verbrandingswaarde en wordt daarom naar een elektriciteitscentrale geleid, waar men er via gasturbines stroom mee opwekt. Het ijzer is nu ontkoold, en heet vanaf dit moment staal. Het is nog steeds vloeibaar, en wordt vanuit de converter in een 320-tons pan overgegoten.
Panbehandeling: De staalpan-lading ondergaat nog diverse nabehandelingen, zoals homogeniseren, legeren, extra diep ontkolen, enzovoort. Zo kan een zeer breed scala aan staalrecepturen worden bereid. Continugieten: de staalpan wordt leeggetapt boven een continugietmachine. Dit is een watergekoelde schacht met een rechthoekige doorsnede. Hij begint verticaal, vertoont dan een ruime bocht van 90 graden en eindigt horizontaal. Het staal wordt er bovenin ingegegoten. Het zakt rustig door de schacht en stolt intussen tot een taaie, witgloeiende streng. Aan het eind van de schacht wordt de streng in lengtes van ca. 10 m lengte gesneden. Zo ontstaan plakken staal van ca. 22 cm dik, max. 210 cm breed en ca. 10 m lang. Ze wegen gemiddeld 20 ton.
Warmwalsen: De afgekoelde plakken gaan naar de warmbandwalserij. Daar worden ze in ovens weer verhit tot 1200 graden C en daarna door een serie van 12 walstuigen geleid. De plak wordt stapsgewijs uitgewalst tot een lange stalen band. Aan het einde van de walsbaan wordt de band met sproeiers gekoeld tot ca. 600 graden C en op een haspel-installatie opgewikkeld tot een rol.
Vervolgstappen: De dikte van het staal ligt tussen de 1,5 en 25 mm. Scheepsplaat valt in deze range. Voor deze toepassing hoeft het staal dus geen verdere diktereductie te ondergaan. Voor veel andere toepassingen is dunner staal nodig (b.v. witgoed, autoplaat, blikjes). In dat geval volgt nog een extra walsproces bij de koudbandwalserij. Dit koudgewalste product kan tevens worden verzinkt, vertind, verchroomd of geverfd.

IJZEREN SCHEPEN
Formeel gezien is ijzer dus een chemische element Fe. Waarom spreken we dan toch van ijzeren versus stalen schepen? In het verleden was het staalproces nog niet zo ver ontwikkeld dat een goed lasbaar laagkoolstofstaal gemaakt kon worden. De oudere staalprocessen leverden ook staal op, maar met een veel hoger koolstofgehalte. En hoe hoger het koolstofgehalte, des te slechter men staal kan lassen, daar zich rond de las carbiden vormen die erg bros zijn. Deze slecht lasbare staalsoorten werden in de volksmond daarom vaak ijzer genoemd.
Puddelijzer: Tot het begin van de vorige eeuw werd bij ijzeren schepen ook puddelijzer of puddelstaal toegepast. Dat werd bereid in een puddeloven. Het ruwijzer werd via een overstrijkende vlam omgezet in smeedijzer. In het puddelproces komt het ijzer niet tot smelten, maar ontstaat er een gloeiende deegachtige massa. Door het vervolgens te smeden wordt de meeste slak uitgedreven en ontstaat puddelijzer. Het puddelijzer, ook wel bekend als Engels staal heeft weliswaar net als staal een laag koolstofgehalte, maar is door het restant slakken beter smeedbaar dan staal. Dat je met puddelijzer te maken hebt, wordt vooral duidelijk door de roestvorming. Bij modern staal vreet het in, maar bij puddelijzer (vanaf 1835 ook puddelstaal) valt de roest er gewoon af. Er komen roestbulten en het ijzer gaat delamineren. Het herstellen van puddelijzer is zelfs voor een ervaren lasser geen éénvoudige klus. Het ijzer is heel zacht en bros. Het is onbuigbaar, breekt, scheurt en brokkelt af, maar is met de nodige voorzorgsmaatregelen en vakmanschap wel te lassen.

SCHEEPSSMEDERIJ
Scheepssmederijen hadden al een functie bij de houten scheepsbouw, omdat bouten, spijkers, beslag voor masten, gieken, zwaarden en blokken door de scheepssmid gemaakt moesten worden. Pas in het begin van de 20ste eeuw worden ijzeren boten en vissersschepen vervaardigd, ten gevolge waarvan de betrokkenheid van ijzerbewerking in de scheepvaart toeneemt. Zij dienden als werkplaats voor klein onderhoud en raparaties. Aan de Zuiderzee b.v. voor het onderhoud van de stoomponten en stoompassagiesschepen die de verbinding tussen Oost- en Westwal onderhielden. De hoofdtaak van de smederijen was niet langer het uitsmeden van het ruwe materiaal, maar het knippen en buigen van plaatwerk en het aan elkaar smeden met klinknagels. We spreken hier over de periode vanaf 1885.  Er werd tot 1960 op scheepswerven nog steeds lawaaiig geklonken, gekookt en gehakt.

STAAL IN DE 18e EEUW [NvW].
Als men het yzer met harde kolen smelt en deszelfs vogt stremt wordt het in staal veranderd. Om nu het staal te harden wordt het sap van zekere vlugtige kruiden vereischt, in hetwelke het gloeiende sap moet afgekoeld worden. Sommige hoefsmeden zijn van mening dat door het hoorn van een paardehoef, het staal harder gemaakt wordt. Anderen harden met pis, zout en roet uit den schoorsteen, zynde wel door malkander gemengd en het yzer daarmede bestreeken. Dus in pottebakkers klei gerold zegt men, dat het zeer hard wordt.
Staal-erts: Die geenen, die zig op de metallische historie toeleggen weten dat er een erts is waaruit aanstonds staalhard yzer gemaakt kan worden. Men vindt dergelyke veel in het graafschap Sargans, behoorende onder het Zwitsersche eedgenootschap en aldaar op een hoogen berg, genaamd Guntsen: en wordt uit vermenging van drie ertsen by hen zwart-erts, meliwerk en rood erts genaamd, bereidt, waarby merkwaardig is, dat deese drie ertsen hunne zekere vermenging, by die geenen die daaraan werken, alleen bekend is.

IJZERMERKEN TOT EIND 19e EEUW [WvS].
Omdat de kwaliteit van ijzer nogal kon verschillen hanteerde men ijzermerken voor herkomst, zoals we dat bij zilver kennen.
Het ijzer in de scheepsbouw was voornamelijk van binnenlandse grofsmederijen of Zweedse en Duitse oorsprong, waarbij het Zweedse de voorkeur had vanwege een goede blauwe en gladde structuur.

Zweedse ijzermerken

Soort- en eigenschapmerken